Nieuw Zeeland, een jong land..

Nieuw-Zeeland is het jongste land op aarde en heeft een rijke en boeiende geschiedenis, als gevolg van zowel Maori en Europees erfgoed. De prachtige Maori erfenis dateert van bijna 1000 jaar en vormt een mooie tegenstelling tot de vele koloniale gebouwen en gebruiken uit de tijd van de Engelse overheersing. Nieuw Zeeland is onafhankelijk, maar maakt nog wel onderdeel uit van de Commonwealth voorheen bekend als het Britse Gemenebest van Naties, een intergouvernementele organisatie van vierenvijftig onafhankelijke lidstaten. De eerste hoofdstad van Nieuw-Zeeland werd Kororareka (nu Russell) in de Bay of Islands, in 1840. De hoofdstad verhuisde echter al snel naar Auckland en daarna, in 1865, naar Wellington. Wellington is nog steeds de hoofdstad, de belangrijkste bestuursorganen (parlement, bestuur) zijn hier gevestigd.

Ontdekkingsreizigers

De eerste Europeaan die Nieuw-Zeeland ontdekte was de Nederlandse ontdekkingsreiziger Abel Tasman (http://www.abeltasman.org/). Hij was op expeditie naar een groot zuidelijk continent ‘de Grote Zuidland’, waarvan werd aangenomen dat het rijk was aan mineralen. In 1642, tijdens het zoeken naar dit continent, ontdekte Tasman een ‘groot hooggelegen land’ voor de westkust van het Zuidereiland. De eerste benaming van Nieuw Zeeland (“Staten Landt”) dateert uit dit eerste contact en werd later veranderd in Nieuw Zeeland. Het eerste contact van Tasman met de Maori’s (inheemse bevolking) was in de Golden Bay in 1642, het noordelijkste puntje van het Zuidereiland. Twee waka’s (kano’s) met Maori’s voeren naar Tasman’s boot, welke op zijn beurt een aantal matrozen in een kleine boot ernaar toe stuurde. Helaas, als gevolg van diverse misverstanden en daaruit voortkomende schermutselingen kwamen vier van Tasman’s mannen om het leven. Dit is waarschijnlijk de reden dat Nieuw Zeeland nooit onderdeel werd van het Nederlands koninkrijk, Tasman zetten door dit voorval nooit voet aan wal!

Dat deed de Britse kapitein Cook echter wel. Ook hij was belast met de zoektocht naar het grote zuidelijke continent en in 1769 ontdekte hij Nieuw Zeeland (in de buurt bij Gisborne). Cook maakte verschillende expedities naar Nieuw Zeeland, alvorens te worden vermoord op een Hawaiiaans strand in 1779. Een muurschildering in Whakatane toont het samenkomen van de Maori en Pakeha (Europeanen).

Vroege kolonisten

Voorafgaand aan 1840, waren het vooral walvisvaarders, zeehondenjagers, en zendelingen die naar Nieuw-Zeeland togen. Deze kolonisten hadden veel contact met de Maori, vooral in de kustgebieden. Maori en Pakeha (Europeanen) handelden uitgebreid, en sommige Europeanen leefden onder de Maori. Vóór 1840 waren er ongeveer 2000 Pakeha (Europeanen) in Nieuw-Zeeland, de meeste woonden in de Bay of Islands. In deze tijd was de stammenoorlog tussen de Maori frequent en de komst van geweren, die de Maori verkregen via de handel met de Pakeha, maakte de oorlogen dodelijk. Dit en de ziekten die door de Pakeha werden meegenomen uit Europa, hadden een verschrikkelijke uitwerking op de Maori-bevolking. Het gevolg was dat hun aantal sterk begon te dalen.

Koloniale Wave

Met de ondertekening van het Verdrag van Waitangi in 1840 werd Nieuw-Zeeland een Britse kolonie. Het Verdrag leidde tot een grote toename van het aantal Britse migranten.  De systematische kolonisatie van Nieuw-Zeeland was grotendeels gebaseerd op de ideeën van Edward Gibbon Wakefield, die geloofde dat koloniale nederzettingen  zijn gebaseerd op de structuur van de Britse samenleving. Veel Nieuw-Zeelandse steden en gemeenten werden opgericht en bevolkt op deze manier. Deze nederzettingen waren bedoeld om beschaafd en zelfvoorzienend, met kleine landboeren, in vrede te leven met de inheemse bevolking.

Betwisten titels

Naarmate er meer migranten kwamen namen de geschillen met de Maori over landeigendom toe.  De dubbelzinnigheid en het gebrek aan naleving van het Verdrag van Waitangi leidde tot een toename van schermutselingen. Deze leidde zelfs tot een oorlog in Northland in het midden van de jaren 1840 en in de rest van het land tijdens de jaren 1860.
De oorlogen werden vaak gewonnen door de Maori, onder andere door de verfijnde Maori militaire techniek. Echter, de kracht en de grotere aantallen van de koloniale troepen leidde uiteindelijk tot finale nederlagen voor de Maori stammen. Kort daarna nam de Britse regering uitgestrekte landbouwgrond van de Maori in beslag. Dit grote verlies van grond, gecombineerd met voortdurende sterfgevallen als gevolg van ziekte, leidde tot een sterke daling van de Maori bevolking tot ongeveer 40.000 in 1900.

Koloniale banden

Gedurende de 19de en een groot deel van de 20e eeuw, had ’thuisland’ Groot-Brittannië een enorme invloed op Nieuw-Zeeland. Overheidsadministratie, onderwijs en cultuur werd grotendeels gebouwd op de Britse modellen. Nieuw-Zeelandse troepen vochten mee, met grote verliezen, in de Boerenoorlog en de twee wereldoorlogen. Zoals de Nieuw Zeelandse minister-president Michael Savage zei over Engeland in 1939, ‘waar gaat ze, we gaan, waar ze staat, we staan’. Na de Tweede Wereldoorlog bleven de culturele banden met Groot-Brittannië sterk. Echter, de opeenvolgende regeringen Nieuw Zeeland zagen de VS als hun belangrijkste bondgenoot en beschermer. Nieuw-Zeeland, ondertekend de samengevoegde SEATO (Zuid-Oost-Azië Treaty Organisation) en ondertekenden het ANZUS (Australië, Nieuw-Zeeland en Verenigde Staten) pact. Nieuw-Zeelandse troepen vochten ook met de Amerikaanse strijdkrachten tijdens de Koreaanse en Vietnamese oorlogen.

Naar een republiek?

Nieuw Zeeland is nog steeds sterk beïnvloed door de koloniale erfenis, maar het land heeft nu zijn eigen sterke gevoel van identiteit. Hoewel nog steeds een lid van het Britse Gemenebest en onderhouden van nauwe, vriendschappelijke betrekkingen met de Verenigde Staten, heeft Nieuw-Zeeland nu veel meer een onafhankelijke handel en buitenlands beleid. Sinds het midden van de jaren 80 heeft Nieuw-Zeeland een nucleair vrije zone, met zijn strijdkrachten in de eerste plaats gericht op handhaving van de vrede in de Stille Oceaan. Vandaag de dag praten zelfs conservatieve politici openlijk over Nieuw-Zeeland als uiteindelijk een republiek – iets ongehoords tot voor kort.